THE
IWORD
♈︎
Vol. 18 | MARCH 1914 | 6 |
Ilungelo lokushicilela ngo-1914 ngu-HW PERCIVAL |
IZIXHOBO
(Iyaqhutywa)
Izixhobo zokoqobo zaBafileyo
IZIPOrho zamadoda afileyo ziziindidi ezintathu: isiporho sokwenyama, isiporho somnqweno, isiporho sokucinga. Emva koko kukho indibaniselwano yezi zintathu.
Ezi zinto zingokwasemzimbeni kunye neminqweno kunye neengcinga ezaziyinxalenye yamadoda aphilayo, kwaye yayikukufa kwemizimba yenyama, eyazalelwa kwihlabathi labo apho bahlala khona okwethutyana, emva koko bohlukana, bachitha, baphele, emva koko bangene kwaye baphile ezinye. Iifom, eziya kuthi zibe sekupheleni ziqokelelwe kwaye zisetyenziswe ekwakhiweni kobunye ubuntu ekuya kuthi iingqondo zabo ziphinde zibuyele emhlabeni.
Isiporho somzimba, njengokomzimba we-astral, i-linga sharira, uhlobo lomzimba wenyama, sele ichaziwe kwinqaku elijongana neziporho zenyama zamadoda aphilayo, IlizwiNge-Agasti ka-1913. Umzimba wenyama ngumhlaba apho i-astral okanye ifom yomzimba imile. Le yeastral okanye yefom yomzimba wenyama iba sisiporho sokwenyama emva kokufa.
Ngelixa usemzimbeni wenyama okanye ukhupha kuwo, ifom okanye isiporho esibonakalayo sibonakala ngathi ngumsi okanye i-carbonic acid gesi. Ngokuphathelele kumbala, ngumbala obomvu obomvu, obomvana, bumthubi, bumdaka, okanye o-silvery violet hue. Umzimba wenyama unobunzima obukhulu kunye nobunzima obuncinci, ngelixa isiporho somzimba sinobunzima obuncinci. Isiporho senyama sidlula umzimba wokomzimba kubunzulu, kwinqanaba lokuba umzimba wenyama ugqithise isiporho somzimba ngokomzimba. Isiporho somzimba sinobunzima be-ily ezine.
Inkqubo yokufa iqala ngokukhulula ii-moorings zesiporho somzimba kwiiseli, amaziko emvelo kunye namaziko emithambo yomzimba wenyama. Oku kuhlala kuqala ezinyaweni kwaye kusebenza phezulu. Amalungu ahlukanisiweyo nawo isiporho kubanda kwaye kuxinzelelo, kwaye ukulandelwa kobunzima kuya kulandela. Njengenkungu okanye umsi, i-astral okanye ifomu yomzimba we-curls yomzimba kwaye iqengqeleka phezulu de ifike entliziyweni. Apho zihlanganisana ndawonye zibe yimbonakalo yomhlaba. Kukho ke ukutsalwa entliziyweni, gulp emqaleni, kwaye ikhukhumle emphefumlweni ngomlomo. Le yikhosi eqhelekileyo yokufa, kunye nokuphuma okuqhelekileyo emzimbeni. Kodwa zikho ezinye iindlela kunye nokunye ukuphuma.
Nangona umzimba we-astral okanye womzimba ungaphandle komzimba, ukufa kusenokuba akukenzeki. Ubunzima bomhlaba buhlala bunjalo njengoko bukhona, ixesha elithile ngaphezulu komzimba wenyama, okanye bunokuthatha kwangoko ukwimo yomzimba. Isenokunxulunyaniswa yintsimbi yemagnethi yobomi kunye neyomzimba. Ukuba imagneti yobomi ayaphulwanga, ukufa akukwenzeki kwaye nomzimba awufi.
Imagneti yobomi yenziwa ngamacangca amane okuhlanganisa ngaphakathi kwisheitha ezintathu. Ukuba ibonwa ivela njenge-silvery strand okanye i-coil yomsi otyumkileyo phakathi komzimba wenyama kunye nefom ngaphezulu kwayo. Ngelixa le ntambo ingachaphazeleki, umzimba unokuvuselelwa. Nje ukuba intambo ihlukaniswe, ukufa kuye kwenzeka. Ke ngoko akunakwenzeka kwifom ye-astral okanye isiporho somzimba ukuphinda uvuselele umzimba wenyama.
Umnqweno wesiporho kunye nesiporho sokucinga sinokuhlukanisa ukusuka kwisiporho sokwenyama kunye nakwabanye ngokukhawuleza emva kokufa, okanye basenokuhlala benesiporho sokwenyama kangangexesha elininzi, okanye umnqweno wesiporho unokuhlala unesiporho somzimba kunye nesiporho sokucinga sahlukane kuzo zombini. Nantoni na ehlala kunye okanye eyahlukileyo kwabanye, kwaye lingakanani ixesha elifunekayo lokwahlula, kuxhomekeka kwinto ephilayo ebiyicingile nakwenzileyo ebomini bomzimba wenyama. Akukho nto yenzekayo emva kokufa egqiba le micimbi.
Ukufa emva kwemeko kunye neemeko zesiporho sokwenyama, kwaye ngakumbi komnqweno kunye nesiporho seengcinga, kugqitywe ngomsebenzi okanye ngokudakumba kwengqondo kunye nomnqweno, ngokusebenzisa, okanye ukungahoyi ukusebenzisa, ulwazi olunalo, kwaye Ngeenjongo ezivuselela iingcinga kunye nezenzo zomntu ngexesha lobomi bomzimba.
Ingqondo kunye nomnqweno womntu, ukuba uvila kwaye unamavila kwaye ngaphandle kwenjongo okanye ubomi ngexesha lokuphila komzimba, unokuhlala emva kokufa kwisimo se-torpor okanye i-coma ixesha elide, ngaphambi kokuba bahlukane. Ukuba umnqweno unamandla kwaye ingqondo isebenza ngexesha lobomi, emva koko, emva kokuba usweleke, umnqweno kunye neziporho zokucinga aziyi kuhlala ixesha elide kunye nesiporho somzimba. Umnqweno kunye neziporho zokucinga ezinokuthi zithathe isiporho ngokwenyama ukuya nazo kude, kodwa oko akuhlali kwenziwa. Isiporho somzimba uhlala kunye okanye kubumelwane bomzimba wenyama.
Isiporho somzimba sinexesha lobukho, kodwa, njengomzimba wenyama, sinesiphelo kwaye kufuneka sichithwe kwaye sichithwe. Inokubamba ifom yayo kuphela ukuba umzimba wenyama uhlala ixesha elide. Ukuwohloka ngokukhawuleza okanye kucothisa ukubola komzimba wenyama. Ukuba umzimba wenyama ubangelwa kukuchithwa yi-asidi okanye utyiwe kukukhawuleza, ke umoya ophume emzimbeni uya kunyamalala, kuba kukho isenzo ngqo kunye nokuphendula phakathi kwezi zimbini, kwaye into echaphazela umzimba wenyama iya kuchaphazela amawele ayo, . Imililo yokutshisa idla ngokuba sisiporho senyama xa itshiswa ngumlingane wayo. Ukuba umzimba wenyama watshiswa akusayi kubakho mzimba wumbi ukubonakalisa. Ukutshiswa, ngaphandle kwaso, ngenxa yempilo, kuthintela ukuba umphefumlo ungasetyenziswa ngumnqweno wesiporho-xa ingqondo ibalekile-ukuba icaphukise okanye ikhuphe amandla kubantu abaphilayo.
Xa ubunzima bomhlaba buye bavela emzimbeni wenyama emva kokusweleka, bunokuthatha uhlobo olunye okanye uninzi, kodwa ekugqibeleni luya kuthatha uhlobo lwento oluchasene nayo ngokwasemzimbeni. Naphi na apho umzimba wenyama uthathwa khona isiporho senyama siyakulandela.
Xa umnqweno kunye neziporho zengqondo zahlukanisiwe nazo, isiporho sokwenyama asiyi kusuka emzimbeni wayo wenyama ngaphandle kokuba sitsalwe ngomnye umntu odlulayo kufutshane nayo, okanye ngaphandle kokuba sibizwe ngomntu kwindawo ethile ngokubakho komntu wayenomdla ngexesha lobomi. Isiporho ngokwasemzimbeni sinokuphinda sibizwe kude nomzimba waso ngokomzimba ngabantu abathile ababizwa ngokuba ngababekekileyo, kwaye senziwe sivele ngokungalawuleki phantsi kweemeko ezilungiselelwe umsitho.
Omnye umzekelo wokuduka komzimba ophuma emzimbeni wayo unokwenzeka xa umzimba ungcwatyelwe okanye kufutshane nendlu awayehlala kuyo ixesha elide ebomini. Emva koko isiporho sinokubhadula siye kwiindawo ezithile zeso sakhiwo apho kwenziwa khona izinto ngulo mntu uphilayo, okanye apho kwenziwa khona izinto ezazenziwa kuye. Emva koko isiporho sinokubonwa sityelela kwezo ndawo kwaye sihamba ngezenzo ebezenzile emzimbeni waso wempilo ebomini. Ityala elinjalo linokuba lelomntu ochitha imali kakubi ogcina imali yakhe, efihle kwigarret, eludongeni, phakathi komgangatho, okanye kwigumbi elingaphandle, kwaye atyelele i-hoard rhoqo kwaye apho athanda khona iingqekembe zemali kwaye emamele i-tinkle xa isiwa ngeminwe yakhe ukuya kwimfumba. Ngokwentsebenzo enjalo, isiporho senyama esidityaniswa nomnqweno wesiporho somoya sinokubonakala sahluke ngokupheleleyo kwinto ebonakala ngathi iyiyo xa sivela kuphela njengesiporho. Ngokunjalo, ibonwa nje ngokundwendwela indawo kwaye ihambe ngeentshukumo zoomatshini, ngokuzenzekelayo, kwaye ngaphandle kokulangazelela okukhulu kwiliso okanye ukoneliseka kwinkangeleko yayo eyayinayo ngexesha lezenzo ezinjalo ebomini, xa umnqweno wayo wawukhona wanika oopopayi nengqondo yabonisa ubukrelekrele besi sihlandlo.
Akunzima ukwahlula phakathi kwesiporho sokwenyama somntu ofileyo nesomntu ophilayo. Isiporho somntu ofileyo asilophiliso, kwaye sihlala sihamba okanye sishukuma singenanjongo okanye injongo. Ngokuwohloka komzimba wenyama, isiporho senyama siphulukana nokubumbana kwefom. Xa imo yomzimba iqhubeka ukubola, isiporho senyama sibambelela ngakuyo okanye sibhabha siyijikeleze njenge phosphorescence kwindawo yokufuma yelog ebonakala ebumnyameni, kwaye isiporho esibonakalayo siyanyamalala kunye nomzimba njengoko kusenzeka phosphorescence xa ilogo iwile eluthulini.
Ngokwayo isiphatho somzimba asiyongozi, kuba sisithunzi nje, into eyenzekileyo yomzimba, kwaye ayinanjongo. Kodwa ukuba isetyenziswa njengesixhobo ngokuyalela amandla anokwenza ingozi enkulu. Isiporho senyama sinokuhambahamba emzimbeni wayo kwaye sidlule kwiindonga nakwiingcango njengamanzi kwisiponji; kuba, njengamanzi, amasuntswana alo emba acolekile kwaye alele kufutshane kunokuba enze amasuntswana amdonga okanye iingcango okanye umzimba wenyama.
Imizimba yenyama ngokwamanqanaba ahlukeneyo-ukusuka kwinto entsha yomzimba esisandula ukungcwatywa ukuya kwiphosphorescence yentsalela yokubola-inokubonwa kumngcwabo osele usetyenziswa kudala. Iziporho ezibonakalayo ezinamathele okanye zijikeleze imizimba yazo, enzulwini yomhlaba okanye kumagumbi amakhulu okanye emangcwabeni, ayinakubonwa ngumntu ongayibonanga umbono ocacileyo.
Xa ingekho phantsi komhlaba, okanye kumagumbi amatye, kwaye phantsi kweemeko ezifanelekileyo, iziporho ezibonakalayo kumhlaba wokungcwaba zinokubonwa ngumntu onombono oqhelekileyo kwaye ongaboniyo ngokubabazekayo. Phezu kwengcwaba umoya wokuphefumla unokubonakala usolulwa okanye uhleli kwindawo yokuhlala, kwaye unyuka ngobunono kwaye uhla ngokungathi uqhutywa kukuphanjaniswa kolwandle oluzolileyo. Omnye umyalezo, onjengomfanekiso wesithunzi, unokubonakala ngokuthe cwaka emi ecaleni kwengcwaba, njengoko yayingumkhwa wakhe ukuma ebomini ngelixa lokuphupha; okanye iya kuhlala phantsi ngendlela engadwelanga, okanye, ngedolo edolweni nasentloko esandleni, iya kubonakala ikhangeleka njengobomi bayo njengoko yayihlala kwimeko yemozulu. Okanye isiporho, iingalo zisongelwe esifubeni okanye izandla ziboshwe ngasemva nasentloko zidibeneyo, ziya kubonwa zihamba sisihla kumgama othile-njengoko lalinjalo ngaphambili xa lalifundelwa okanye xa lalicinga ngengxaki. Ezi zezinye zezikhundla ezininzi ezinokuthi zibonakale xa iziporho zenyama zibonakala xa zingaphezulu komhlaba naxa imizimba yazo ingabumbanga ngokupheleleyo. Xa umzimba wenyama ukwinqanaba lokugqibela ukubola, kwaye ngamanye amaxesha xa ugcinwe kakuhle, umoya ophathekayo unokubonakala usondele emhlabeni, okanye unqunyanyisiwe emoyeni njengomsi otyhafileyo okanye ilifu lenkungu.
Nokuba isiporho senyama asinakubonwa okanye sinokubonwa, simiselwa zizinto ezintathu; Oko kukuthi, umzimba womzimba wesiporho, amandla omlingo okhoyo, kunye nokusebenza ngokwasemzimbeni komntu obona isiporho.
Xa umzimba wesiporho ukwimeko efanelekileyo, kunye nefuthe elifanelekileyo le-magnethi, umntu onesifo esiqhelekileyo emzimbeni uya kubona isiporho somzimba ofileyo.
Iintsalela zesikhumba, inyama, igazi, amanqatha kunye nomongo zanele ukwenza imeko efanelekileyo yomzimba, nangona umzimba wenyama unokubola. Inqanaba elifanelekileyo lemagnethi liyabonelelwa xa inyanga ivelisa amandla amakhulu kumzimba wenyama kunokuba usenza emhlabeni. Nabani na ojolise ngokuthe ngqo kumbono kwaye onolwazelelelo kwiimpembelelo zomhlaba kunye nemeko yenyanga, ukwimeko yokubona iziporho ezibonakalayo. Umntu onokubona kufutshane kwaye ahlule izinto ngokungafaniyo uhlala enombono ojolise kumbono. Lowo utsala umdla kwezinye iindawo kwaye uphindwa abanye, nokuba ithini imbonakalo yawo kunye nokuqwalaselwa kwezorhwebo, kwaye ngubani inyanga kunye nokukhanya kwenyanga kwenza ukuba kubonakale, kuyathandeka okanye kungenjalo, unomdla kwiimpembelelo zomhlaba kunye nokukhanya kwenyanga kwaye unokubona iziporho ezibonakalayo, ukuba ezinye iimeko ezimbini zikhoyo.