IZiko eliSiseko
Yabelana ngeli phepha



THE

IWORD

Vol. 21 MAY 1915 2

Ilungelo lokushicilela ngo-1915 ngu-HW PERCIVAL

IZIKHOKO EZIQHELEKILEYO UKUBA BABekho abantu

(Iyaqhutywa)

Umahluko omkhulu phakathi kwabantu nezinto eziphambili kukuba izinto ezingenangqondo azinangqondo, nokuba izinto ezingenamzimba zingapheliyo, kwaye nokuba izinto ezingenayo ayinayo iminqweno yabantu. Izinto eziphambili zinomnqweno onjengoko zinjalo ngokwemvelo, umlilo, umoya, amanzi, okanye umhlaba. Indoda inqwenelela yonke into engazange ihlangabezane nayo kunye nayo yonke into engafundanga ukuyazi amampunge ngayo. Umnqweno wezinto eziphambili ungaphezulu kwayo yonke into yokuba ungonakali ngokudibana nomntu; kodwa ezi zinto ziphambili, zifuna ukungafi, aziyi kunxibelelana nazo okanye zizazise emntwini ade ayomelele ngokwaneleyo kwaye zimsulunge ngokwaneleyo ukuba ezi zinto zingafaniyo naye, ngoba umntu akanako ukunika into yokungafi kommiselo wakhe de abe yomelele ngokwaneleyo kwaye inyulu ngokwaneleyo kwaye inokulawula ubume bayo. Umnqweno oyintloko wezinye izinto eziphambili kukuba ufumane uvakalelo. Banako kwaye bafumane ukufumana uvakalelo kwizilwanyana, kodwa ezona mvakalelo zinomdla ziyabonakala kwimizimba yabantu kwaye ngokufuthi oku kwenzeka ngaphandle kolwazi kwinxalenye yamadoda nabasetyhini ukuba izinto zokomoya zifumana uvakalelo.

Izinto eziphambili (ngakumbi izinto ezingaphezulu komlilo nomoya) zinefom, ethi, nangona imile njengomntu, igqwesile kuhlobo nobuhle. Imizimba yabo, ukuba ibonwa ngakwicala labo, nangaphambi kokuba bazenze babonakale emntwini, inokubonakala kumgangatho wesiporho somzimba womntu ophilayo (ukubona Ilizwi, Agasti, i1913), kodwa hayi coarse.

Ezi ziporho, xa zivela, zinokuthatha isinxibo esenziwe ngefashoni yalo naliphi na ixesha. Banokuchazwa njengabenziwe ngendlela efanelekileyo abantu besini esinye, abanganazinto zakudala zehlabathi, bephelekwe bubomi obucocekileyo bendalo, benomnqweno wokufana nomntwana, kodwa bengabinabo ubukrelekrele bobabo, kwaye bephendula Ubukrelekrele bendawo yomhlaba. Isiseko esinjalo sinokubonakala njengendoda okanye umfazi, singenasiphako okanye isifo, sigqibelele kunomntwana okwimpilo egqibeleleyo, kwaye sizibandakanya ngendlela kunye nokuthetha. Ngokokuqhubela phambili kwayo, isenokuphendula kanjalo kubuNgcali bendawo leyo ukuze ubuNgcali busebenze ngayo, kwaye ke iya kuba nakho ukungena nakweyiphi na incoko enxulumene nezinto zayo kwaye inokwenzeka endodeni.

Ayifanelanga kucingelwa ukuba zonke iziporho zendalo zilungile ngokwembonakalo. Ezinye ziyafihla. Abanye banobuhlobo emadodeni, abanye abanabuhlobo. Abanye bayazi ngomntu nangezenzo zakhe, abanye ababuqondi ubukho bomntu nangona bethatha inxaxheba kwizenzo zakhe. Abanye babona umhlaba ngamehlo omntu ngendlela abona ngayo, ngelixa abanye bengakwazi ukuliva ilizwe. Abanye abanakubona umhlaba konke konke njengoko ubonakala emntwini, kwaye bayakwazi ukubona okanye ukuva kuphela icandelo elithile loko bakulo. Kodwa yonke into ephambili ifuna imvakalelo.

Izinto eziphambili ziphezu kweyona nto iphakamileyo yabalawuli bayo, kwaye kwezinye zazo zizinto zonqulo. Owona mgangatho uphezulu wezinto eziphantsi ngabalawuli bezantsi.

Umlawuli wegama uthetha omnye onika iodolo; akukho mbuzo wokuphikisana okanye umbuzo wokungathobeli. Ezona zinto ziphantsi zithobela ngokuthobekileyo, ngokwemvelo, ngokungathi yinjongo yazo. Nawuphi na umntu onegunya lokuyalela uya kuthotyelwa yiyo nayiphi na into ephantsi kwegunya. Igunya elithotyelwa lulo lonke uhlobo lwezinto zonke ligunya lengqondo. Ubukrelekrele okanye ingqondo ngawona mandla makhulu angaziwayo athi, nangona engawaboni, abe ke ehlonela kwaye ethobela.

Isizathu sokuba kutheni ezi izidalwa ziphakamileyo phakathi kwezinto eziphakamileyo nezisezantsi, iingelosi kunye nesiqingatha sezithixo, zifuna ukuzimanya nomntu kwaye zimhlonele umntu ngelixa zisenokumdelela, kukuba ngalolo hlobo lomntu azamkelayo isenzo ezizimeleyo ubuchwephesha obukhulu obungaziwayo. Bayayiqonda into yokuba umntu angayenza okanye ayiphikise loo ntelekelelo, ngelixa abanakho ukwenza ngokuchasene noko. Ubukrelekrele obukhulu bendawo, abayiboni, abanakuyiqonda. Izinto eziphambili zingahlula uhlobo-kwicala elingacacanga le-sphere-apho i-Intelligence yendawo yoluleko isebenza khona, kodwa akukho nanye yezona zinto ziphantsi zinokubona le fomu. Umntu umele, ke ngoko, kubo, ubuNgcali.

Uninzi lwezinto ezisisiseko aziqondi ukuba kwenzeka njani ukuba umntu angasebenzisi mandla anawo. Abayazi into yokuba umntu, nangona enawo la magunya, ukanti unokwazi ngezinto zakhe. Bayayigatya le ndoda, ukuba yenziwe yaziwa ngezinto zayo, ngekhe ikwazi ukuyisebenzisa de ifunde indlela. Bazibuza ukuba umntu omkhulu kangaka kufuneka azifumanise amandla akhe amancinci. Bakhwankqisiwe kukuba ukubakho kwezixhobo ezinkulu ngolu hlobo kuchitha impahla yakhe kunye nokuchitha ixesha lakhe engabalulekanga, zithetha izinto ezincinci, apho, ngaphandle kolwalathiso lomntu, nokuba azinakukhathazeka. Eyona nto iphambili kwezi zinto zisezantsi zijonge phambili ixesha umntu aya kuthi abenzele loo nto bayinqwenelayo, oko kukuthi, ukubanikezela kokungafi kwakhe, kwaye, xa benokunikela ngenkonzo yabo, baya kuyazi. Uya kukulungela ukunxulumana nabo, nje ukuba aqalise ukwazi ukuba ngubani kwaye ungubani, kwaye nje esakuba nesilwanyana esiphantsi kwakhe. Oku kunjalo nangobuninzi bezinto eziphambili.

Okwangoku, ezinye izinto eziphambili, ezingahambeli phambili, ziyahamba zihamba ngomntu kwaye zimcenga kulo lonke uhlobo lokugqithisa nokugcoba, ukuze ngaye babe nemvakalelo. Oku kungakhuselwanga kwezinto ezingafunekiyo ziludidi olungalunganga. Nokuba ziziphi na iingxaki abanokumkhokelela umntu kuzo, into yabo ayisi kumenza buhlungu okanye usizi. Abayazi intlungu okanye usizi njengoko umntu eyazi. Ubuhlungu abunantsingiselo kubo njengoko bunjalo emntwini. Bayayonwabela intlungu ngokulula njengokuzonwabisa, kuba kubo yimvakalelo. Ziya kudlala ngeentlungu zomntu njengoko zisenza ukuthanda kwakhe. Ubumnandi babo buphakathi kweentlungu okanye ulonwabo. Ukuba umntu unokuthi aphendule, bayamvuselela, bamshukumise, bamcele, ade akholelwe ukuba ukuphendulwa kuyatyhafisa, kudinisa, akunaziphumo. Ke yena wenza into, nantoni na, ukushiya imeko ebuhlungu ambeke yona ngokwenza kwayo. Emva kokuba beyigqibile imizwa yakhe, oko kukuthi, amandla akhe okufumana iimvakalelo ezithandekayo, bamyeka okwexeshana.

Bangabokuqala bokuhamba phambili kwiibhola, iindibano, imidlalo yezolonwabo, ezolonwabo, ezemidlalo kuzwelonke, ukubhengezwa, kwaye naphina apho kwenziwa khona izinto ezenziwayo kunye nomsebenzi, ngakumbi abancinci. Xa indoda icinga ukuba iyazonwabisa yena, ingqondo, indoda, ayizonwabisi kwaphela, kodwa izinto ezikhoyo kuye ziyazonwabisa, kwaye yena, into ebuthuntu, uzazisa ngolonwabo.

Imincili kunye noopopayi kwilifti, i-hug, i-hop, ukutyibilika, ujingi, kunye nokujija ukuya kwisingqisho ekudaniseni; umoya ophakamileyo ekudadeni, ukukhwela isikhephe, ukuhamba ngesikhephe, ukubhabha; ukungxama kunye nokungaqiniseki ekuleqeni; ukulamba kwegolide komhloli; ukulindela kunye nokulangazelela ugwayimbo lwasekhaya kunye nomsindo kwi-muff, yabalindi bedayimani; ulonwabo olusuka kwisantya semoto kunye nokungqubana komoya ekuqhubeni; intshukumo yokuva isantya kunye nomothuko wokutsiba kwehashe eligabadulayo; ukugcoba ngenxa yokutyibilika kunye nokukhuhlana kwephenyane lomkhenkce kumoya ovuthuzayo; uvuyo lokukhwela amahashe okhuni ajikela kwisigqi se-hurdy-gurdy; intliziyo ibetha kwingozi ekunyuseni ukuphakama okuyingozi; izothuso zokutsiba nokuhla kwi-chute; isiphithiphithi ekudubuleni iingxangxasi okanye ukuhamba ngesaqhwithi; imincili ngenxa yeziphithiphithi, amahlokondiba, imililo, imibhiyozo yeentyatyambo, imibhiyozo; ukugqabhuka kuzo zonke ingxolo, ukudubuleka, ukuqhwaba izandla, ukuvuthela iimpondo zeentlanzi, ukuguquguquka, ukurhuqa iintsimbi zenkomo; imincili ekudlaleni amakhadi, nokuphosa amadayisi, nongcakazo lwalo lonke uhlobo; isijwili esithile, isijwili, nolangazelelo kwiindibano zasenkampini, kwimvuselelo, nakwimisebenzi yabavangeli; uvuyo ekuculweni kweengoma ezigcwele igazi; ukucula kunye nokuqaliswa kwimibutho eyimfihlo ekholejini; imibhiyozo yoSuku lukaGuy Fawke, iHolide yeBhanki, uSuku lweNkululeko; ukonwaba kunye nokonwaba; ukuncamisana, nemincili yesini; zonke zenziwa, kwaye kukuphumla kwemvakalelo, athi umntu ayinike emlilweni, emoyeni, emanzini, nakwiziqalelo zomhlaba ezikuye, phantsi kwenkohliso yokuba nguye oyolisayo.

Ayisiyomidlalo nje kuphela kunye nokonwaba okumnandi emntwini ukuba izinto eziphambili zibenemvakalelo kwaye ngaloo ndlela ziyonwabile. Izinto eziphambili zezinye iindlela ziyaneliseka, kwaye bafumane imvakalelo abayifunayo, xa umntu esiva iintlungu ngenxa yesifo seengcongconi, izinyo, izilonda, izilonda, izilonda, amathumba, xa umntu etshiswa ngumsindo, okanye esiva iintlungu. Yentuthumbo. Izinto ezisezandleni zovuyo ziyavutha ngumsindo, nakumadangatye eemvana, njengokulindelwa ziinkumbi zabantu ukubukela iiyure, njengakwii-firefire ezijijayo ukuze zisindise, njengakwiintlekele ezitshisa zise ekufeni.

Iimpawu zomzimba womntu zifana nentambo ezininzi kwisixhobo, esidlala ngaso izinto ezikhupha lonke uhlobo lweemvakalelo umntu anokuthi akwazi ukuzivelisela zona. Banika ubugcisa bendoda yobuntu imifanekiso yemisebenzi yendalo, kwaye zivakalisa ubunzulu beemvakalelo zakhe. Onke amagcisa, makabe ziimbongi, abapeyinti, abaqambi bezakhiwo, abasebenza ngokuqamba, okanye iimvumi, kufanelekile ukuba azifumane, kuba izinto ezikhoyo engqondweni zomculi, ngokusebenzisa amandla akhe, imisebenzi yendalo emininzi, kwaye bazifaka kwiinqwelomoya zakhe. iifashoni. Umntu othandana naye, uyasebenza kwaye ufunwa zizinto zokuqala. Bawutshisa umdla wakhe kunye nesihlwele kwingcamango zakhe, bezimisele ukudlala indima kubalinganiswa nakwimifanekiso ayibonisayo.

Lungu ngalinye emzimbeni longanyelwa zizinto ezincinci. I-pelvic, isisu, kunye ne-thoracic cavities yile mimandla mithathu apho izinto ezahlukeneyo zidlala khona. Ukubandakanya kunye nokongamela zonke ezi zinto zingumntu. Ngumphathi jikelele, umgaqo wokunxibelelanisa ngokubanzi womzimba womntu. Eli nqanaba lisemntwini emntwini into esembindini womhlaba wonke kule ndawo, xa iyonke. Ingqondo emntwini yeyokomntu into eyiyo Intelekelelo yomgangatho womhlaba kwinqanaba lendawo. Ngaphantsi kwempembelelo yento yomntu, ilungu ngalinye lenza imisebenzi yalo eyahlukileyo kuqoqosho ngokubanzi lomzimba; kwaye, phantsi kwento ephambili, zonke iintshukumo ezizenzekelayo, ezinjengokuphefumla, ukugaya, ukugxothwa, ukungcola, ukujikeleza, ukulala, ukukhula, nokubola kuqhubeke.

Isiseko somntu silawulwa yindalo, oko kukuthi, isiseko somhlaba, isiporho somhlaba. Isiseko somntu sinxibelelana nenxalenye yendawo ngokwenziwa komphefumlo. Isiseko somntu sinxibelelana nomzimba ngeemvakalelo. Eli nqanaba lomntu linemvelo ephindwe kane yomlilo, umoya, amanzi, nomhlaba. Isiseko somntu uqobo ngokwaso, ngokweklasi yaso, sisiseko samanzi, kwaye njengamaqela amathathu ezinto ezisezantsi, siyahambelana nale nto kuthiwa lapha isemthethweni.

Ubizo kunye notyekelo lwendalo kunye nolwazelelo lwendoda kugqitywa ngokwenziwa kwezinto zakhe. Ukuba umhlaba uphambili, uya kuba ngumvukuzi, umlimi, indoda yomhlaba. Isigama sakhe sinokuhluka kuye kulowo wemba emathunjini omhlaba, obolekayo ngemali-kwimali yokufumana imali kunye nokufumana imali. Ukuba iziseko zamanzi zihamba phambili, uya kuba yindoda yasemlanjeni, umntu ongumlambo, okanye alandele ulwandle okanye afune ukonwaba kwakhe okanye emanzini, okanye abe ngumpheki olungileyo. Ukuba iziseko zomoya ziyahlula, uya kuba ngumkhweli weentaba, umgibeli, umgijimi, owonwabisayo wokuhamba ngemoto, ukundiza. Abantu abanjalo bahlala bengaphantsi kwesiyezi; ziinyawo ezinyaweni ngokuqinisekileyo xa zihamba umgama ukusuka emhlabeni. Abo balawulwa ziinto zomlilo, ngokukhethekileyo bangabacimi, abacocayo, abacimi bomlilo, kunye nabo bathanda ukusika elangeni.

Apho amadoda abhengezwe khona iintlobo zobizo kunye nezolo, oko kubonisa ukuba udidi oluthile lwezinto eziphambili lukhona. Xa indoda ivakalelwa kukuba ityekele kwindalo okanye ekuphumeleleni ngaphezu kobizo olunye okanye umdlalo, kwiindawo ezilawulwa zizinto ezahlukeneyo, olu luphawu lokuba akukho klasi lodwa lubekwa phambili, kodwa ukuba zimbini okanye ngaphezulu izinto zimelwe kakuhle ekwenzeni kwakhe -Uku.

Ukuba umntu ucinga ukuba ikhaya lakhe liphezu kwamanzi, nokuba ihlawulwe kangakanani na, okanye mkhulu kangakanani, kwaye unendawo engakanani, kwaye unokuthathela ingqalelo umhlaba, ke ngoko izinto zomhlaba ziphantse zangabikho. Indoda enjalo ayiyi kuphumelela emhlabeni, ingasayi kububala ubutyebi bayo ngemali. Imali iya kumzisela inkathazo.

Ukuba umntu unoloyiko lwamanzi, oko kubonisa ukuba izinto ezingamanzi zidlala kancinci okanye ayinxalenye yenxalenye yomgaqo-siseko wakhe; ke izinto zamanzi zinobutyala bokuba zingamlingani kwaye uya kudibana nempumelelo encinci emanzini.

Abo emzimbeni imizimba yabo yomoya imbalwa, bengakwazi kunyuka, ukuwela iminqantsa, ukunyuka kwizitepsi ngaphandle kwesikhuselo, abanakuzibamba ngokunyuka okuphezulu komhlaba, abanakho ukujonga phantsi kwendawo enkulu okanye ukusuka kubude obukhulu ngaphandle kweverti. Babanjiswe uloyiko lokuwa kwaye ngenxa yoko beqhuba iziko lomxhuzulane ngaphaya kwabo, imizimba yabo inokulandela. Ezi zinto azifanelanga kuzama ukuqhuba ibhaluni okanye ukubhabha nge-aer, njengoko ukungcangcazela kwamava kunokuba kukubulala.

Ukuba kukho ukusilela kwezixhobo zomlilo emzimbeni wakhe, indoda iyakoyika umlilo, iyakoyika ukuvezwa lilanga. Akaphumeleli apho umlilo uchaphazelekayo kwaye unoxanduva lokulahlekelwa kwaye ufumane ukwenzakala emzimbeni. Ukutshiswa lilanga kunye nokukhanya kwelanga kunye neentsiba ezinokubangela ziye ebantwini abanjalo.

(Iza kuqhubeka)