IZiko eliSiseko
Yabelana ngeli phepha



IDEMOCRACY YAYESELWE-URHULUMENTE

UHarold W. Percival

ICANDELO III

UKUZONWABISA

Yintoni urhulumente wethu? Into ekuthethwa ngayo ngesiqu sakho okanye eyakho, njengokwaziwa, linani leemvakalelo kunye neminqweno yalowo waziyo ngaphakathi komzimba womntu, kwanomntu osebenzela umzimba. Urhulumente ligunya, ulawulo kunye nendlela elawulwa ngayo umzimba okanye ilizwe. Ukuzilawula njengoko kusenziwa emntwini lowo, ke, kuthetha ukuba iimvakalelo zomntu kunye neminqweno yakhe okanye enokubangelwa kukutya okanye ziimvakalelo kunye nokukhetha kunye nokukhuthaza ukuphazamisa umzimba, ziya kuthintelwa kwaye zilawulwe ziimvakalelo zomntu kunye neminqweno yakhe cinga kwaye wenze ngokokulunga kunye nokuqiqa njengemigangatho yegunya ngaphakathi, endaweni yokulawulwa kukhetho lwezinto okanye imbandezelo yokuchasana nezinto zezinto njengegunya elivela ngaphandle komzimba. Xa iimvakalelo zomntu ezibhubhisayo kunye neminqweno zizilawula ngokwazo amandla omzimba zilawulwa kwaye zigcinwe ziqinile kwaye zomelele, kuba umdla weminqweno ethile ngokunxamnye nomdla womzimba awunabungozi kwaye uyonakalisa, kodwa umdla kunye nentlalontle yomzimba yey inzala yokugqibela kunye nokulungileyo kwiminqweno nganye.

Ukuzilawula kukarhulumente, xa kwandiswe kubantu belizwe, yintando yesininzi. Ngokuthe tye kunye nesizathu njengegunya ngaphakathi, abantu baya kunyula njengabameli babo ukubalawula kuphela abo bazisebenzelayo ukuze bazilawule. Xa oku kwenziwe abantu baya kuqala ukuseka idemokhrasi yokwenyani, eya kuba ngurhulumente wabantu ukuze kulunge kakhulu kwaye kuxhamle bonke abantu njengamntu omnye. Idemokrasi enjalo iya kuba lolona hlobo luqilima loorhulumente.

Idemokrasi njengorhulumente wokuzilawula yinto efunwa ngabantu bazo zonke izizwe ngokungaboni. Nokuba zingahlukile okanye zichasene kangakanani neendlela zazo okanye iindlela zibonakala zinjalo, idemokhrasi yokwenene yinto efunwa ngabantu bonke, kuba iyabavumela inkululeko enkulu kakhulu nangonqabiseko olukhulu. Kwaye idemokhrasi yokwenene iya kuba yiyo yonke into abantu, ukuba babona ukuba isebenza njani na elungiselela bonke abantu baseMelika. Ngokuqinisekileyo oku kuyakwenzeka, ukuba umntu ngamnye uza kuziphumeza ngokwakhe aze athathe ithuba elihle elinikwa abo bahlala kwindawo ebizwa ngokuba, "Umhlaba wenkululeko kunye nekhaya lesibindi."

Abantu abanengqondo abayi kukholelwa ukuba idemokhrasi inokubanika konke abanokukufuna. Abantu abanengqondo baya kwazi ukuba akukho mntu emhlabeni unokufumana konke akufunayo. Umbutho wezopolitiko okanye umgqatswa wakhe kwi-ofisi ethembisa ukubonelela ngokufunwa kweklasi enye ngokulahleka kolunye udidi uya kuba ngumthengisi onobuqili weevoti kunye nomhlaziyi wengxaki. Ukusebenza ngokuchasene naliphi na iklasi kukusebenza ngokuchasene nentando yesininzi.

Idemokrasi yokwenyani iya kuba liqela elinye elihlanganisiweyo labo bonke abantu abazilungiselela ngokwendalo nangokwemvelo ngokwamacandelo amane okanye iiodolo ngokucinga nokuziva kwabo. ("Iindidi ezine" kujongwana nazo ngaphakathi "Iiklasi ezine zaBantu".) Ezi klasi zine azimiswanga ngokuzalwa okanye ngomthetho okanye ngezemali okanye isikhundla kwezentlalo. Umntu ngamnye ukwelo lunye lweendidi ezine njengoko ecinga kwaye eneemvakalelo, ngokwendalo nangokucacileyo. Ezo zinto zi-odolo zine ziyafuneka kwezinye ezintathu. Ukwenzakalisa omnye kwabane ngenjongo yokuba naliphi na elinye iklasi kungachasene nomdla wabo bonke. Ukuzama ukwenza oko bekuya kuba bubudenge njengokubamba umntu ngonyawo kuba unyawo lwalukhubekile lwaze lwawela engalweni yakhe. Yintoni echasene nomdla welungu elinye lomzimba ngokuchasene nomdla kunye nentlalo-ntle yomzimba wonke. Ngokukwanjalo, ukubandezeleka kwakhe nawuphi na umntu kuya kuba kukungalungisi kwabo bonke abantu. Kungenxa yokuba le nyaniso isisiseko malunga nentando yesininzi ayizange iqondwe kakuhle kwaye yajongana nayo, idemokhrasi njengoko urhulumente woRhulumente wentando yesininzi uhlala usilela kuyo yonke impucuko ngexesha elidlulileyo lokulingwa. Ngoku iphinde yamangalelwa. Ukuba thina njengabantu kwaye njengabantu asizukuqala ukuqonda nokuziqhelanisa nemithetho-siseko yedemokhrasi, le mpucuko iyakuphela isilele.

Idemokrasi njengorhulumente ozimeleyo ngumbandela wengcinga kunye nokuqonda. Idemokhrasi ayinakunyanzelwa umntu okanye abantu. Ukuba liziko elisisigxina njengorhulumente imigaqo-siseko njengamaqiniso kufuneka ivunywe ngumntu wonke, okanye ubuncinci ngenani ekuqaleni, ukuze ibe ngurhulumente wabantu bonke. Inyani yile: Wonke umntu oza kweli lizwe uya kuthi kamva azicingele kwaye azive eklasini enye okanye ii-odolo, njengabasebenzi bomzimba, okanye abathengisi, okanye abasebenzi bokucinga, okanye abasebenzi abaziyo. Lilungelo lomntu ngamnye kwilinye lee-odolo ezine zokucinga nokuthetha oko akuvayo; Lilungelo lomntu ngamnye ukuba azimele abe yinto athanda ukuba yiyo; kwaye, lilungelo phantsi komthetho ukuba umntu ngamnye abe nokulingana ngokulinganayo nabantu bonke.

Akukho mntu unokuthatha omnye umntu kwiklasi awayekuyo aze ambeke kwelinye iklasi. Umntu ngamnye ngokucinga kwakhe kunye neemvakalelo zakhe uhlala kwigumbi akulo, okanye ngokucinga nokuziva azibeka kolunye udidi. Umntu omnye unokunceda okanye ancedwe ngomnye umntu, kodwa umntu ngamnye makenze eyakhe indlela yokucinga kunye neemvakalelo zakhe kwaye enze imisebenzi. Bonke abantu emhlabeni bayazinikela kwezi klasi, njengabasebenzi kwi-odolo yomzimba, okanye iodolo yomrhwebi, okanye iodolo yokucinga, okanye iodolo yokwazi. Abo bangengabo abasebenzi banjengeedrone phakathi kwabantu. Abantu abaziququzeleli ngokwamahlelo amane okanye iiodolo; khange bacinge nelungiselelo. Nangona kunjalo, ukucinga kwabo kubenza babe njalo kwaye banolu lungelelwano lune, akukhathaleki ukuba bazalwa okanye banjani na ebomini.